O le Arctic e alu ese mai Kanata i Siberia. O nei "vaega" atonu o le mafuaaga.

E mafai ona matou maua ni komisi so'otaga pe a e fa'atau mai so'oga i luga o la matou 'upega tafa'ilagi. O le auala lea e aoga ai.
O se suʻesuʻega fou ua faʻaalia ai o le Pole i Matu o loʻo faʻalagolago atu i Siberia mai lona fale masani i le Canadian Arctic a o lua fuifui tetele o loʻo natia i lalo o le eleele i le pito i totonu o le ofu talaloa o loʻo auai i se toso taua.
O vaega nei, o vaega o lo'o iai le maneta leaga i lalo o Kanata ma Siberia, o lo'o a'afia i se fusuaga manumalo. A o suia foliga ma le malosi o le maneta, o loʻo i ai le manumalo; Na maua e le au suʻesuʻe e ui o le vai i lalo o Kanata na faʻavaivaia mai le 1999 i le 2019, o le vai i lalo o Siberia na faʻatupulaʻia laʻititi mai le 1999 i le 2019. "Faʻatasi, o nei suiga ua mafua ai le suiga o le Arctic i Siberia," na tusia e le au suʻesuʻe i le suʻesuʻega.
"Matou te leʻi vaʻai muamua lava i se mea faʻapenei," o le tala lea a Phil Livermore, taʻitaʻi suʻesuʻe ma le polofesa lagolago o geophysics i le Iunivesite o Leeds i Peretania, Live Science i se imeli.
Ina ua maua muamua e saienitisi le Pole i Matu (lea e faasino i ai le nila tapasa) i le 1831, sa i le itu i matu o Kanata o Nunavut. Na vave ona iloa e le au suʻesuʻe o le pou maneta i matu e masani ona tafe, ae masani lava e le mamao tele. I le va o le 1990 ma le 2005, o le saoasaoa na gaoioi ai pou maneta na oso mai le saoasaoa faʻasolopito e le sili atu i le 9 maila (15 kilomita) i le tausaga i le 37 maila (60 kilomita) i le tausaga, na tusia e le au suʻesuʻe ia latou suʻesuʻega.
Ia Oketopa 2017, na laasia ai e le pou mageta i matu le laina o aso faavaomalo i le itu i sasae o le lalolagi, ma pasia i totonu o le 242 maila (390 kilomita) mai le faafanua i matu. Ona amata loa lea ona aga'i atu i saute le pou maneta i matu. Ua tele naua suiga i le 2019, na faamalosia ai le au suʻesuʻe o le eleele e tatala i se tausaga i le amataga o se ata fou maneta o le lalolagi, o se faafanua e aofia ai mea uma mai le folauga vaalele i le telefoni GPS.
E mafai e se tasi ona mate pe aisea na tuua ai e le Arctic Kanata mo Siberia. O le mea lena seia oo ina iloa e Livermore ma ana uo o pa'ū e tuuaia.
O le maneta e maua mai i le u'amea vai o lo'o feliuliua'i i totonu loloto i fafo o le lalolagi. O lea la, o se suiga i le mamafa o le uʻamea swinging e suia ai le tulaga o le maneta i matu.
Ae ui i lea, o le maneta e le gata i le ogatotonu. E tusa ai ma le Livermore, o laina mageta "faʻafefe" mai le lalolagi. E aliali mai o nei mataua e aliali mai i le mea e aliali mai ai laina nei. "Afai e te mafaufau i laina mageta e pei o spaghetti vaivai, o togitogi e pei o faʻapipiʻi o spaghetti o loʻo pipii mai i fafo o le lalolagi," o lana tala lea.
Na maua e le au suʻesuʻe mai le 1999 i le 2019, o se maseesee i lalo o Kanata na faʻaloaloa mai sasaʻe i sisifo ma vaeluaina i ni tamai maa fesoʻotaʻi se lua, masalo ona o suiga i le fausaga o le tafega autu i le va o le 1970 ma le 1999. O se tasi o vaega na sili atu le malosi nai lo le isi, ae o le aotelega, o le faʻalauteleina "na saofagā i le faʻavaivaia o suʻesuʻega o le eleele i Kanata."
E le gata i lea, o le pito sili ona malosi o Kanata na latalata atu i le Siberia ona o le vaeluaina. O lenei, i le isi itu, na faʻamalosia ai le nofoaga Siberia, na tusia ai e le au suʻesuʻe.
Ae ui i lea, o nei poloka e lua o loʻo i totonu o se paleni maaleale, o lea "naʻo nai fetuunaiga laiti i le faʻatulagaga o loʻo iai nei e mafai ona toe faʻafoʻisia le tulaga o loʻo i ai nei o le North Pole agai atu i Siberia," na tusia ai e le au suʻesuʻe i le suʻesuʻega. I se isi faaupuga, o le tuleia i le tasi itu po o le isi e mafai ona toe auina atu le mageta i matu i Kanata.
O le toe fausia o pou maneta ua mavae i le Pole i Matu ua faaalia ai e lua mataua, ma o nisi taimi e tolu, ua aafia ai le tulaga o le Pole i Matu i le aluga o taimi. I le 400 tausaga ua tuanaʻi, o le pa'ū na mafua ai ona tumau le Pole i Matu i matu o Kanata, fai mai tagata suʻesuʻe.
"Ae i le 7,000 tausaga ua tuanaʻi, [le Pole i Matu] e foliga mai na feʻaveaʻi solo i le pou faʻafanua e aunoa ma le faʻaalia o se nofoaga e sili ona fiafia i ai," na tusia ai e le au suʻesuʻe i le suʻesuʻega. E tusa ai ma le faʻataʻitaʻiga, e oʻo atu i le 1300 TLM na faʻafeiloaʻi foi le pou agai i Siberia.
E faigatā ona taʻu atu le mea o le a sosoo ai. "O la matou vaʻaiga o le a faʻaauau pea ona agaʻi atu pou i Siberia, ae o le vavalo o le lumanaʻi e faigata ma e le mafai ona matou mautinoa," o le tala lea a Livermore.
O le faʻataʻitaʻiga o le a faʻavae i luga o le "mataʻituina auʻiliʻili o le geomagnetic field i luga o le fogaeleele ma le vanimonimo i nai tausaga o lumanaʻi," na tusia e le au suʻesuʻe i se suʻesuʻega na lomia i luga ole laiga Me 5 i le tusi talaaga Nature Geoscience.
Mo se taimi fa'atapula'a, e mafai ona e lesitala i so'o se tasi o matou tusi talaaga fa'asaienisi sili ona fa'atau atu mo le itiiti ifo i le $2.38 i le masina po'o le 45% mai le tau masani mo le tolu masina muamua.
O Laura o le faatonu o le Live Science mo suʻesuʻega o mea anamua ma mea lilo laiti o le olaga. Na te lipotia foi le faasaienisi lautele, e aofia ai paleontology. O lana galuega na faʻaalia i le New York Times, Scholastic, Popular Science, ma Spectrum, o se upega tafaʻilagi suʻesuʻega autism. E tele fa'ailoga na ia maua mai le Asosi a Tusitala Tomai Fa'apolofesa ma le Washington Newspaper Publishers Association mo ana lipoti i se nusipepa fa'avaiaso e latalata i Seattle. O loo umia e Laura le BA i le Igilisi Tusitusi ma le Psychology mai le Iunivesite o Uosigitone i St. Louis ma le MA i le Science Writing mai le Iunivesite o Niu Ioka.
O le Live Science o se vaega o le Future US Inc, o se vaega fa'asalalau fa'ava-o-malo ma se fa'asalalau fa'akomepiuta ta'imua. Asiasi i la matou upega tafa'ilagi a le kamupani.


Taimi meli: Me-31-2023